वाट पुसल्याशिवाय जाऊ नये

वाट पुसल्याशिवाय जाऊ नये ।  

फळ ओळखल्याविण खाऊ नये ।।  

पाहिली वस्तु घेऊ नये । येका येकी ।।

क्षणाक्षणा रूसो नये ।  

लटिका परूषार्थ बोलो नये।।  

केल्याविण सांगो नये । आपुला पराक्रमु ।।

धुम्रपान घेऊ नये ।  

उन्मत्त द्रव्य सेऊ नये ।।  

बहुचकांशी करू नये। मैत्री कदा ।।

Explanation: 

वाट पुसल्याशिवाय जाऊ नये।

मराठी अर्थ: कोणत्याही ठिकाणी निघण्यापूर्वी वाट विचारूनच जावे. अंध blindly जाऊ नये. आपण कुठे चाललो आहोत हे न विचारता किंवा दिशा न जाणता निघू नये. आधी नीट विचारावे, मग निर्णय घ्यावा.

English: Don’t go anywhere without asking or knowing the way. Always think before you act or move - it teaches carefulness and planning.

फळ ओळखल्याविण खाऊ नये।।

मराठी अर्थ: फळ ओळखल्याशिवाय खाऊ नये. काही फळे विषारी किंवा अपायकारक असू शकतात. प्रत्येक गोष्ट ओळखून, तपासून मगच स्वीकारावी.

English: Don’t eat a fruit without knowing what it is meaning, don’t accept or try things blindly. Know what’s good or bad before choosing.

पाहिली वस्तु घेऊ नये। येका येकी॥

मराठी अर्थ: कोणतीही वस्तू पाहताच लगेच घेऊ नये. विचार न करता काहीही मिळालं म्हणून स्वीकारू नये. मोह, लोभ किंवा उतावळेपण टाळावे.
English: Don’t grab or take something just because you see it. Think before taking or accepting anything  avoid greed or haste.

क्षणाक्षणा रूसो नये।

मराठी अर्थ: प्रत्येक क्षणी रागावू नये किंवा मनात राग धरू नये. सहनशील राहावे, छोट्या गोष्टींवरून रागावू नये.
English: Don’t get angry over small things again and again. Be patient and calm.

लटिका परूषार्थ बोलो नये।।

मराठी अर्थ: खोटं आणि दिखाऊ मोठेपण बोलू नये. स्वतःचा पराक्रम सांगून मिरवू नये. नम्र राहावे, गर्व किंवा बढाई टाळावी.
English: Don’t boast or lie about your strength or achievements. Be humble and truthful.

केल्याविण सांगो नये। आपुला पराक्रमु।।

मराठी अर्थ: काम केल्याशिवाय आपला पराक्रम सांगू नये. काम करावे, मगच त्याचा उल्लेख करावा. कृतीने दाखवावे, फक्त बोलून नाही.
English: Don’t talk about what you will do  show it through your actions first.

धुम्रपान घेऊ नये। उन्मत्त द्रव्य सेऊ नये।।

मराठी अर्थ: धूम्रपान करू नये आणि नशा आणणारे पदार्थ खाऊ नयेत. आरोग्यास अपायकारक आणि वाईट सवयी टाळाव्यात.
English: Don’t smoke or consume intoxicating substances, stay healthy and avoid bad habits.

बहुचकांशी करू नये। मैत्री कदा।।

मराठी अर्थ: फार बोलणाऱ्या, वाचाळ किंवा खोटं बोलणाऱ्या लोकांशी मैत्री करू नये. वाईट संगती टाळावी कारण ती चुकीच्या मार्गावर नेऊ शकते.
English: Don’t befriend people who gossip or talk too much, bad company can mislead you.

सारांश (Summary):

रामदास स्वामी या ओव्यांमध्ये संयम, शहाणपणा, नम्रता आणि चांगली संगत ठेवण्याचा उपदेश देतात.
ते सांगतात की माणसाने विचारपूर्वक निर्णय घ्यावा, चुकीच्या सवयी टाळाव्यात आणि विनम्र व प्रामाणिक राहावे.

शब्दार्थ व टीपा : 

पुसणे - विचारणे. 

लटिका - खोटा. 

पुरूषार्थ - पराक्रम, मोठेपणा. 

उन्मत्त - मादक. 

सेऊ नये - खाऊ नये. 

बहुचक - वाचाळ. 

कदा - कधीही. 

अ) खालील प्रश्नाचे उत्तर एका वाक्यात लिहा. 

१. फळ खाण्याआधी कोणती काळजी घ्यावी असे रामदास सांगतात? 

उत्तर: रामदास सांगतात की फळ खाण्याआधी त्याचे गुणधर्म ओळखून, ते चांगले की वाईट हे जाणून मगच खावे.

आ) खालील प्रश्नाचे उत्तर पाच ते सहा वाक्यांत लिहा. 

१. या ओव्यांत रामदासांनी कोणता उपदेश केला आहे? 

उत्तर: या ओव्यांत समर्थ रामदासांनी माणसाने कसे वागावे आणि कोणत्या गोष्टी टाळाव्यात याबद्दल उपदेश केला आहे. ते सांगतात की विचार न करता कृती करू नये आणि प्रत्येक गोष्ट समजून मगच करावी. राग, खोटेपणा, बढाई आणि नशा यांसारख्या वाईट सवयींपासून दूर राहावे. आपल्या केलेल्या कामाची बढाई न मारता नम्र राहावे आणि सत्य बोलावे. वाईट, फसव्या लोकांशी मैत्री करू नये आणि चांगल्या, प्रामाणिक लोकांशीच संबंध ठेवावेत. एकूणच, त्यांनी सदाचरण, संयम आणि विचारपूर्वक वागण्याचा उपदेश दिला आहे.